Twee weken geleden gebeurde er iets bijzonders op de aandeelhoudersvergadering van Shell: er werd een amendement van de aandeelhouders aangenomen dat Shell voortaan de effecten van de klimaatverandering in het jaarverslag moet opnemen.
'That in order to address our interest in the longer term success of the Company, given the recognised risks and opportunities associated with climate change, we as shareholders of the Company direct that routine annual reporting from 2016 includes further information about: ongoing operational emissions management; asset portfolio resilience to the International Energy Agency’s (IEA’s) scenarios; low-carbon energy research and development (R&D) and investment strategies; relevant strategic key performance indicators (KPIs) and executive incentives; and public policy positions relating to climate change. This additional ongoing annual reporting could build on the disclosures already made to CDP (formerly the Carbon Disclosure Project) and/or those already made within the Company’s Scenarios, Sustainability Report and Annual Report.'
In de pers heb ik er niet zoveel over gelezen. Alleen het FD gaf aan dat de aandeelhoudersvergadering eerder op een klimaatconferentie leek dan op een aandeelhoudersvergadering. Maar dit is wel een duidelijk signaal van de stakeholders aan Shell dat het bedrijf hier serieus mee moet omgaan. 'Tja', denkt u dan, 'natuurlijk, bij Shell speelt dit, maar andere ondernemingen maken zich hier minder druk om'. Maar ik zag van de week ook een interview met Paul Polman van Unilever, die snel even berekende dat de invloed van de klimaatverandering Unilever 400 miljoen kost. Ik denk: klopt dat wel, die 400 miljoen? Heeft een accountant daarnaar gekeken?
Je zou denken dat het door schandalen gekwelde accountantsberoep dit nu aangrijpt om haar geschonden blazoen te herstellen. Maar niets gevonden op accountant.nl, accountantweek.nl en op accountancyvanmorgen.nl over deze recente ontwikkelingen. Komt misschien wel door het schrijnende tekort aan accountants dat vorige week ineens gesignaleerd werd. Maar ook geen enkele spannende blog van een van de accountancyhoogleraren over dit mooie onderwerp. En van de beroepsorganisatie geen NBA-Alert om aan te geven dat er hier toch een ernstige verwachtingskloof met het maatschappelijk verkeer begint te ontstaan.
Ik denk persoonlijk dat er een maatschappelijke kentering plaatsvindt die we als beroep niet moeten missen. Anders wordt ons dadelijk weer verweten dat we onze ogen niet goed genoeg open hadden. De aandeelhouders van Shell hebben een duidelijk signaal afgegeven. De vraag is natuurlijk wanneer ze gaan vragen hoe duurzaam de accountant eigenlijk is die een oordeel bij de cijfers geeft.
Ja, leest u de titel van dit verhaal nog maar een keer opnieuw.
Krijgt u er geen energie van? Ik wel. Ik was laatst op een bijeenkomst
van B Corp in Zeist toen een Engelse dame deze woorden uitsprak. Ik was
halverwege een tweet en schrok: wat werd daar nu gezegd? Accountants
gaan de wereld redden? Deze wereld, die in de afgelopen jaren het
vertrouwen in ons beroep volledig kwijtgeraakt is. Die geplaagd is door
vele schandalen. Waarbij de grote organisaties die vroeger het toonbeeld
waren van kwaliteit, zijn verworden tot 'evil organisaties'
die zelf ook een loopje namen met de regelgeving. De toezichthouder die
keer op keer vond dat wij ons werk slecht hebben gedaan. Een werkgroep
die aangaf dat het probleem misschien wel dieper lag in de cultuur van
onze organisaties en het gedrag van de accountants. Die, ja díe mensen
gaan de wereld redden??? Ik was even sprakeloos.
People, planet en profit
De uitspraak 'Accountants will save the world'
is overigens al eens eerder gedaan, door Peter Bakker (oud-CEO van TNT)
op een klimaatbijeenkomst in RIO. Zijn stelling was ‒ en is ‒ dat als
we naast profit in de jaarrekening ook planet en people gaan meenemen,
de slag om een meer duurzame samenleving gestreden is. Immers, dan
zullen bedrijven ook planet en people meer of beter gaan waarderen en
zullen bedrijven die slecht met het milieu, dan wel met mensen omgaan,
daar de echte prijs voor moeten betalen. Er zijn natuurlijk ook al een
groot aantal initiatieven op dit gebied, zoals het Global Reporting Initiative
(GRI). Maar dit is nog niet tot grote wasdom gekomen. Ik weet dat de
grote kantoren integrated reporting natuurlijk promoten, maar eerder als
mooie consultancykans dan dat ik nu de indruk heb dat ze daar echt in
geloven. En vooral gericht op de multinationals, waar we deze
verandering niet op de korte termijn hoeven te verwachten. Nee, ik zie
de kansen veel meer bij kleinere bedrijven; bedrijven die duurzaamheid
al als uitgangspunt hebben.
Uitdaging
De uitdaging zit hem er dus in om de verslaggeving zodanig te maken,
dat we veel meer rekening gaan houden met planet en people naast de
profit waar we nu misschien wel te veel naar kijken. Ik denk
bijvoorbeeld aan de jaarrekening van de NAM. Zit daar een goedkeurende
verklaring bij? Heeft de accountant dan al gekeken naar de
maatschappelijke schade van de aardbevingen in Groningen? Of neem de
jaarrekening van Primark; u weet wel, waar uw dochter van 15 voor een
prikkie haar kleding koopt. Staat daar iets in over de arbeidskosten in
Bangladesh? En, is dat geen relevante informatie voor de lezers van de
jaarrekening? Geloof mij: er zullen altijd evil organisaties blijven,
maar misschien moeten we juist diegenen die het beter doen, beter gaan
belonen. Een mooi voorbeeld is Unilever, die als heel groot concern
probeert om echt veel duurzamer te worden.
Onze taak is er op gericht om te bepalen of de jaarrekening een
getrouw beeld geeft van het vermogen en resultaat. Maar is dat slechts
een financieel plaatje, of moet dat breder? In de crisis is ons verweten
dat we niet vooraf gewaarschuwd hebben. Is het nu juist niet onze rol
om ook hiervoor te gaan waarschuwen? Ik denk dat we in een grote
maatschappelijke transitiefase zitten, waarvan de uitkomst nog onzeker
is. Groningen heeft ons denk ik wel aangetoond dat het niet mogelijk is
om alle fossiele brandstoffen tot de laatste druppel te gebruiken. In
elk geval niet zonder grote maatschappelijke consequenties. We zullen
een omslag gaan maken naar andere energiebronnen, naar een meer
circulaire economie als het gaat om het gebruik en hergebruik van
grondstoffen. Kortom, we gaan naar een duurzamere samenleving. En de
duurzame samenleving, is die nog steeds gebaseerd op IFRS of de
RJ-Richtlijnen of hebben we nieuwe waarderingsmethodieken nodig en
nieuwe begrippen van vermogen en resultaat?
Het kan niet waar zijn….
In mijn vakantie las ik het boek 'Dit kan niet waar zijn'
van Joris Luyendijk. Ik ben nogal geschrokken van het boekje. Ik ben
ook bang dat een deel van de conclusie van Luyendijk opgaat voor de
accountancysector. En dat het probleem ook helemaal niet in de cultuur
zit, maar juist in het systeem, zoals Luyendijk ook aangeeft. Wat mij
betreft is de rol van IFRS als schuldige voor de crisis ook nog niet
goed genoeg onderzocht. Helaas is de lengte van deze blog te kort om
daar uitgebreid op in te gaan, maar ik denk dat we moeten werken aan
nieuwe, meer duurzame IFRS en dat we de huidige gewoon moeten
afschaffen.
Big hairy goal
En natuurlijk: het redden van de wereld zal tijd kosten die niet
allemaal productief is. Ja, en u heeft het al zo druk met compliance,
kwaliteit, cultuur, het doorvoeren van de maatregelen van de werkgroep.
Of bent u te druk met klanten, zodat u geen tijd heeft om de wereld te
redden, gewoon lekker weer opgeslokt worden door de waan van de dag?
Toch had ik nog een andere ingeving tijdens die B Corp-sessie. Deze werd
gehouden bij Triodos Bank, net toegetreden tot de B Corp Community.
Waarom hebben wij in de accountancy eigenlijk geen Triodos-achtige
organisaties? Als het bij banken kan, waarom dan niet bij accountants?
De voorzitter van de NBA vroeg mij om eens na te denken over het
beroep, na het afwerken van het plan van de werkgroep. Ik heb hem denk
ik nu gevonden: mijn big hairy goal, of moonshot als u dat een mooiere
uitdrukking vindt, wordt inderdaad om als accountant de wereld te gaan
redden. Misschien wel van mijn eigen organisatie de Triodos van de
accountancy maken.
Ik heb niet de illusie dat alle accountants de wereld zullen gaan
redden, maar in mijn eentje red ik het ook niet. Dus ben ik op zoek naar
accountants en accountancystudenten om hier eens met elkaar over van
gedachten te wisselen. Om te bekijken of we de wereld gezamenlijk kunnen
redden.
Interesse? Mail naar: accwillsavetheworld@gmail.com
